درباره برنامه تلویزیونی«حولی همسده» و آشتی با گویش‌ محلی

الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ در این برنامه اجتماعی پنجاه دقیقه‌ای که به آداب و رسوم شهر‌ها و روستا‌های خراسان می‌پردازد، قاسم رفیعا، شاعر محلی سرا و شناخته شده مشهدی که مردم او را با شعر «بچه محله امام رضایُم» به یاد می‌آورند، به عنوان نویسنده، پژوهشگر و مجری حضور دارد و به گفتگو با کارآفرینان، دامداران و کشاورزان نمونه و چهره‌های شاخص فرهنگی، هنری، علمی و ورزشی مناطق می‌پردازد.

معرفی صنایع دستی، ابنیه تاریخی کمترشناخته شده و مناطق دیدنی و بکر شهر‌ها و روستا‌ها از دیگربخش‌های این برنامه است. در فصل جدید این برنامه زهرا ناوشکی، بازیگر تئاتر و تلویزیون و مجری و نویسنده برنامه‌های نمایشی طنز، به عنوان مجری مکمل در کنار قاسم رفیعا حضور دارد. در این گزارش گفت وگوی کوتاهی با برخی عوامل این برنامه انجام داده ایم و درباره ظرفیت‌های فرهنگی و بومی خراسان در ساخت برنامه‌های نمایشی با آن‌ها گپ زده ایم.

«حولی همسده» گزارش محور نیست

گفتگو‌های صمیمانه و خودمانی مجریان «حولی همسده» با گویش و لهجه محلی مهم‌ترین ویژگی جذاب برای مخاطبان است که به گفته هادی حلوی، کارگردان و تهیه کننده این برنامه، آن را به یکی از برنامه‌های پربیننده صداوسیمای خراسان رضوی تبدیل کرده است.

 این هنرمند با بیان اینکه لهجه‌ها و گویش‌های محلی در حال فراموشی هستند، می‌گوید: ما در این برنامه به دنبال نشان دادن اصالت فرهنگ خراسان به مخاطب هستیم. می‌خواهیم مردم را با این فرهنگ و ظرفیت‌های بالقوه آن آشتی دهیم.
حلوی با تأکید بر اینکه «حولی همسده» یک برنامه گزارش محور نیست، می‌گوید: در این برنامه یک خواهر و برادر به شهر‌ها و روستا‌های مختلف سفر می‌کنند که نقش برادر را قاسم رفیعا و نقش خواهر به نام خاور را زهرا ناوشکی بازی می‌کند.

خاور پس از سال‌ها زندگی در خارج از کشور به دعوت برادرش بازگشته است و با گویش‌ها و لهجه‌های مختلف شهر‌های استان آشتی و با آن‌ها تجدیدخاطره می‌کند. در این برنامه مسئولان مانند شهردار یا فرماندار در فضایی بسیار صمیمی به استقبال این خواهر و برادر می‌آیند و به مناطق تاریخی و گردشگری منطقه سرمی زنند. آن‌ها همچنین در قالب مکالمه‌ای عامیانه اطلاعاتی درباره شهر یا روستای خود ارائه می‌دهند. خانم ناوشکی نیز گفت وگویی خودمانی با خانم‌ها دارد. 

برای مثال در برنامه اخیر در شهر «نسر» خانم‌ها می‌خواستند یک نوع آش درست کنند و او همراه آن‌ها سبزی‌های مختلف را چید و درباره خواص هرکدام از این سبزی‌ها با آن‌ها صحبت کرد. به این ترتیب گفت وگویی جذاب و دل نشین را ترتیب داد که بار آموزشی نیز برای مخاطب به همراه داشت.

معرفی مکان‌های دیدنی کمترشناخته شده

او اضافه می‌کند: جذابیت این برنامه معرفی جا‌های دیدنی شهر‌ها و روستا‌هایی است که مردم کمتر آن‌ها را دیده اند. ما بنا‌های تاریخی را از زوایای خاص تری به مخاطبان نشان می‌دهیم و درتلاشیم فرهنگ، آداب، رسوم، گویش‌ها و لهجه‌های اصیل خراسانی را به ویژه برای جوانان و نوجوانان نسل دهه ۸۰ و ۹۰ احیا کنیم.

حلوی به بازخورد‌های مختلفی که در این مدت از مخاطبان برنامه دریافت کرده اند، اشاره می‌کند و می‌افزاید: حتی بسیاری از بینندگان تماس می‌گیرند و از ما می‌خواهند به شهر یا روستای محل سکونتشان برویم و برنامه بسازیم. هدف ما از این کار بیشترشدن پاخور و رونق گردشگری در آن مناطق است. می‌خواهیم به مخاطبان بگوییم برای تعطیلات آخر هفته نیازی نیست حتما از استان بیرون بروند، بلکه مناطق دیدنی و بکر فراوانی در استان خودمان وجود دارد که مردم می‌توانند با صرف کمترین هزینه به این مناطق سفر کنند.

سازمان‌ها برای ساخت برنامه‌های هویتی کمک کنند

این هنرمند جذب مخاطبانی را که در فضای مجازی غرق شده اند، یکی از دلایل برنامه سازی با موضوعات هویتی می‌داند و می‌گوید: باید بتوانیم به این مخاطبان ظرفیت‌های هویتی خودمان را یادآوری کنیم. سعی کردیم کمی از خلأ موجود در زمینه تولید محتوای بومی و برمبنای هویت استان خراسان را پر کنیم، اما در این زمینه حامی مالی اهمیت زیادی دارد. 

یک دست صدا ندارد و نیاز است که سازمان‌های مختلف با ما همکاری کنند. حلوی دلیل استفاده از قاسم رفیعا به عنوان کسی که تجربه حرفه‌ای مجریگری را ندارد، زبان ساده و صمیمی و گویش زیبای خراسانی او بیان می‌کند و می‌افزاید: رفیعا شاعر «بچه محله امام رضایُم» است که رهبر معظم انقلاب شعر او را خواندند و در دل همه مردم نشست. ما از او به دلیل ساده و بی غل وغش بودن کلامش دعوت کردیم و همین ویژگی موجب شد بتوانیم بیشتر با مخاطب ارتباط برقرار کنیم.

آشتی مردم با گویش‌های محلی

همچنین زهرا ناوشکی که در سومین فصل «حولی همساده» به این برنامه اضافه شده است، درباره پیوستنش به این گروه می‌گوید: سال ۱۴۰۲ آقای حلوی نوشته هایم را دید و از من خواست وارد گروهشان شوم تا بتوانند این برنامه را متفاوت‌تر از قبل روی آنتن ببرند. او می‌افزاید: در این برنامه من با وجود اینکه از خارج آمده ام، با گویش نیشابوری صحبت می‌کنم و با ایجاد طنز‌های کلامی و موقعیتی سعی کرده ام برنامه را از یک نواختی درآورم. بازخورد‌های خوبی تاکنون از مردم داشته ام و خیلی‌ها گفته اند ما منتظریم در برنامه موقعیت خاور پیش بیاید. 

من خودم اصالت نیشابوری دارم و آقای حلوی به من گفت اگر با لهجه خودت حرف بزنی و ادا درنیاوری، به دل مخاطب می‌نشیند. این هنرمند می‌گوید: در ابتدا مردم سعی می‌کنند با لهجه معیار صحبت کنند، ولی وقتی می‌بینند ما با لهجه با آن‌ها صحبت می‌کنیم، آن‌ها هم با خوش حالی با همان لهجه خودشان حرف می‌زنند. رسالت این برنامه هم همین است که مردم را با اصالت گویش‌ها و آداب و سنن خودشان آشتی دهد.

قاسم رفیعا از حضورش در برنامه «حولی همسده» می‌گوید

احترام به داشته‌های فرهنگی

قاسم رفیعا که از ابتدای تولید این برنامه به عنوان نویسنده و پژوهشگر و مجری حضور داشته است، به سابقه آشنایی اش با هادی حلوی اشاره می‌کند و می‌گوید: چهارسال پیش سر برنامه «بهارانه» که در ایام نوروز از صداوسیمای خراسان رضوی پخش می‌شد، با هادی حلوی همراه بودم. پس از آن من و هادی حلوی با هم به ایده برنامه «حولی همسده» رسیدیم و طرح آن را ارائه دادیم، اما زحمت تهیه و کارگردانی و هماهنگی‌های کار تاکنون بر دوش آقای حلوی و تیمش بوده است. 

من پیش از آن چند برنامه رادیویی اجرا کرده بودم و در یک مستند به نام «قاسم در میقات» حضور داشتم که چند سال پیش از شبکه آموزش پخش شد. «قاسم در میقات» یک برنامه طنز موفق بود که هنوز گاهی به مناسبت‌های مختلف از تلویزیون پخش می‌شود، ولی «حولی همسده» اولین برنامه مستمری است که در آن حضور داشته ام. این برنامه یک ساختار اجتماعی و فرهنگی دارد که در فضایی سرگرم کننده و متفاوت به توانمندی‌های شهر‌ها و روستا‌های استان می‌پردازد. 

این هنرمند درباره ویژگی‌های این برنامه می‌گوید: یکی از محور‌هایی که به آن توجه داریم، احترام به سنت‌های بومی و محلی و داشته‌های فرهنگی مناطق است. وقتی ما به عنوان مجریان برنامه با گویش محلی صحبت می‌کنیم، مردم میزبان هم ناخودآگاه از تکلف‌های معمول برنامه‌های تلویزیونی فاصله می‌گیرند و راحت و صمیمی ارتباط برقرار می‌کنند. این صمیمت باعث می‌شود مخاطب آن را دنبال کند.

او بــــا تأکــــید بر اینــــکــــه خراســــان ظرفیت‌های هویتی بسیاری دارد که تاکنون به آن‌ها پرداخته نشده است، می‌افزاید: گاهی بینندگان تماس می‌گیرند و می‌گویند ما بچه همین منطقه هستیم، ولی جایی را که شما رفته اید، تا حالا نرفته ایم. این برنامه به مشترکات فرهنگی مردم خراسان می‌پردازد. اگر مردم این منطقه این تشابهات را بدانند، بسیار راحت‌تر و صمیمانه‌تر با هم ارتباط برقرار می‌کنند. شناخت توانمندی‌های اقتصادی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی مردم موجب ایجاد حس صمیمت در مخاطبان می‌شود.

رفیعا تأکید می‌کند: من مجری نیستم و یک شاعر محلی سرا هستم، ولی در گفتگو با مخاطب هرگز تکلف نداشته ام. دوست دارم صمیمانه ارتباط برقرار کنم و در این برنامه دیدم که مردم چقدر خوب با این سبک ارتباط می‌گیرند. مردم به شدت دنبال این هستند که یک نفر از جنس خودشان با آن‌ها صحبت کند. خیلی از مجریان برنامه‌های تلویزیونی سعی می‌کنند از یک جایگاه متعالی‌تر و نگاه بالا که «ما از یک شهر بزرگ به روستای شما آمده ایم» با مردم صحبت کنند، درحالی که برای من این طور نیست و احساس می‌کنم به شهر خودم وارد شده ام. 

وقتی با مردم روستا ارتباط می‌گیرم، خودم را هم صنف و هم سطح آن‌ها می‌دانم. زیرا معتقدم سطح مردم ما سطح بالایی است. حتی بسیاری از افراد ساکن روستا به کمک فناوری‌های مجازی از همه چیز آگاهی دارند. من فکر می‌کنم اگر موفقیتی برای این برنامه وجود داشته، به مدد همین سادگی و صمیمیت و ارتباط دوستانه به دور از تکلف و رسمیت با مردم بوده است.

او با بیان اینکه همه سازمان‌های فرهنگی باید از ساخت برنامه‌های هویتی حمایت کنند و نباید در این باره همه چیز را به دوش صداوسیما بیندازند، می‌گوید: در بسیاری از شهر‌ها شهرداران، فرمانداران و دیگرمسئولان آن شهر‌ها آن قدر در این باره علاقه داشته اند که چندین بار از ما دعوت کرده اند و ما برای ساخت برنامه به شهرهایشان رفته ایم، ولی مدیران برخی شهر‌ها گویی هیچ اهمیتی به این موضوع‌ها نمی‌دهند و تاکنون حتی یک بار هم از ما برای حضور در شهرشان و تهیه برنامه‌ای درباره ظرفیت‌های بومی آن شهر دعوت نکرده اند.

در ادامه حتما بخوانید سقوط درخت گردو با آقای شاه نظری